We werken continu aan het verbeteren van de leefomgevingskwaliteit en een gezonde leefomgeving. Daarbij denken we aan schone lucht, bodem en water, het wegnemen van niet passende geluids-en geuroverlast en het voorkomen van gevaarlijke situaties. Ook hoort hierbij een veerkrachtige samenleving waar iedereen mee kan en mag doen en waar iedereen recht heeft op bestaanszekerheid (dat wil zeggen de zekerheid dat je over de middelen kunt beschikken om in je levensonderhoud te kunnen voorzien). 

Kwaliteiten die we willen koesteren 

Een sociaal netwerk is voor iedereen in Culemborg van belang. Culemborg is ‘Nederland in het klein’ en wil een stad zijn waarin iedereen meedoet.  

Groen in de buurten draagt bij aan een prettige leefomgeving. We hebben in onze gemeente een hoofgroenstructuur met wandel- en fietsparken, diverse speelplekken en goede sportvoorzieningen. We zien dit als een belangrijke basis voor een gezond en veerkrachtige samenleving.  

Op diverse plekken in de gemeente zijn ontmoetingsplekken voor inwoners, zowel jongeren als ouderen, aanwezig. Denk bijvoorbeeld aan de Salaamander en Bonvie. Ook onze culturele instellingen als KEC, Fransche School, de Gelderlandfabriek en het Elisabeth Weeshuismuseum zijn belangrijke plekken waar inwoners elkaar ontmoeten. Zes officiële jeugdontmoetingsplekken zijn aangewezen voor ontmoeting en sportieve activiteiten (spops). Dit zijn twee plekken aan de Parklaan, Fluweelboom, Steenovenslaan, Otto van Reesweg en de locatie Prijsseweg. Daarnaast bestaan er verschillende andere, zelfgekozen ontmoetingsplekken voor jongeren (Schoolhof-Oost, Stationsplein, Meerlaan, Chopinplein, bosboomgaard en de spoorbrug). Andere doelgroepen kunnen op plekken terecht als buurtcentrum Bolderburen en Wijkcentrum de Salaamander. 

De lichamelijke gezondheid van Culemborgers (overgewicht, beweging, roken en alcohol) is over het algemeen gelijk aan de rest van de Nederlandse bevolking en scoort meestal licht beter.  

Wat komen we onderweg tegen? 

Ontwikkeling van de bevolking 

Mensen worden steeds ouder en het aandeel ouderen in de Culemborgse bevolking neemt toe. Met een ouder wordende bevolking ontstaan andere vragen. Zo neemt de vraag naar zinvolle vrijetijdsbesteding toe en geeft dit economische kansen. Ook zien we dat de combinatie van een stijgende zorgvraag, stijgende zorgkosten en minder zorgpersoneel vraagt om een andere organisatie van de zorg. Mensen wonen langer thuis en het aantal eenpersoonshuishoudens neemt toe. Dit heeft gevolgen voor de vraag naar het type woningen, (kleinere woningen, levensloopbestendige woningen, zorgwoningen) en aan de behoefte aan ontmoeting en beweging. De micro-omgeving (voortuin, straat, groen en zitgelegenheden) is van invloed op gezondheid en welzijn en verdient hierbij daarom nadrukkelijk aandacht. Ook voor de leefomgeving heeft dit effecten, zoals de mate van nabijheid van groen en vrijetijdsvoorziening, het faciliteren van ontmoeting. Een stad heeft baat bij een evenwichtige verdeling van de bevolking. Met een ouder wordende bevolking wordt het belangrijker om ook jongeren in de stad te houden. Jongvolwassenen (18 –25 jaar) ervaren Culemborg als een fijne plek om te wonen en hebben wensen ten aanzien van type woningen, voldoende werk, onderwijs en vrijetijdsvoorzieningen.   

Toenemende ongelijkheid en aandacht voor gezondheid 

Er is sprake van toenemende ongelijkheid in de samenleving, op verschillende onderwerpen. Het verschil in inkomen tussen verschillende groepen inwoners neemt toe. De effecten hiervan zijn op verschillende gebieden merkbaar. Zo leven meer inwoners in armoede, hebben inwoners in achtergestelde groepen vaak minder makkelijk toegang tot gezondheidszorg en onderwijs, leven ze vaak in kwalitatief minder goede woningen en kunnen culturele spanningen met mogelijke discriminatie toenemen. Daarnaast zien we een toenemend aantal inwoners dat zich eenzaam voelt (zie ook 'Tijden veranderen'). 

Een goede en gezonde leefomgeving draagt bij aan de gezondheid en aan sterkere banden tussen verschillende groepen inwoners. In de leefomgeving is behoefte aan plekken waar ontmoeting en beweging gestimuleerd wordt en waar verschillende doelgroepen zich thuis voelen. Maar een gezonde leefomgeving gaat ook over het borgen van schone lucht, bodem en water en het voorkomen van hinder als gevolg van geluid, geur en externe veiligheid (risico’s als gevolg van gebruik, opslag en vervoer van gevaarlijke stoffen). Maar ook relatief nieuwe thema’s als hinder als gevolg van toenemende elektromagnetische velden. Als ook relatief nieuwe thema’s als hinder als gevolg van toenemende elektromagnetische velden.    

We hebben oog voor de maatschappelijke effecten en kosten voor de relatie tussen de leefomgeving en de gezondheid van onze inwoners. Een gezond ingerichte leefomgeving vraagt om extra investeringen, die door de maatschappij ‘terugverdiend’ wordt door vermeden zorgkosten. Hoe we deze split incentive kunnen ondervangen onderzoeken we in de komende periode.  

Onze reisdoelen en keuzes die we daarbij maken 

Iedereen kan meedoen. We zijn een gemeente waar elke doelgroep (en elke generatie) een plek kan vinden die aan de wensen voldoet. 

Iedereen in Culemborg kan meedoen. Dit speelt op allerlei vlakken, zoals wonen, werken en voorzieningen. Zo hebben we onder 4.3 aangegeven dat we sturen op diversiteit van het woningaanbod en hebben we onder 4.4 opgenomen dat onze gemeente banen heeft die passend zijn bij elke doelgroep. Daarbij is continu aandacht nodig voor de veranderende bevolkingsontwikkeling, zodat het aanbod aansluit bij de vraag. Ook streven we ernaar om als gemeente te voorzien in voldoende passende sport-, medische- en maatschappelijke voorzieningen. De druk op de arbeidsmarkt, de veranderende samenstelling van de bevolking, digitalisering en verandering in leefstijl laat onder andere ook veranderingen in de wijze van organisatie van deze voorzieningen zien. We houden daar oog voor. Ten aanzien van de sportvoorzieningen willen we ons verenigingsleven stimuleren en faciliteren om zo bij te dragen aan een sport- en beweegcultuur waar een plek is voor iedereen. Met de ouder wordende bevolking en de wens en noodzaak dat ouderen en zorgbehoevenden zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen blijven wonen, blijft het belangrijk om te zorgen voor voldoende goede medische voorzieningen en een andere wijze van het organiseren van de zorg te faciliteren. Het aanbod van ons onderwijs is in Culemborg al erg goed. We willen dit aanbod behouden en waar mogelijk verbreden, bijvoorbeeld met meer praktisch onderwijs. Het aanwezige openbaar onderwijs willen we in zowel Culemborg West als in Culemborg Oost behouden. Dit doen we vooral door in te zetten op samenwerking.  

Een stad met een gezonde leefomgeving voor alle bewoners. We zetten in op gezondheid en kansengelijkheid. 

Gezondheid en onze leefomgeving gaan hand in hand. Een gezonde leefomgeving is een openbare ruimte die uitnodigt tot gezond gedrag: als de openbare ruimte uitnodigt tot bewegen, ontmoeten, sporten en spelen (BOSS-principe) binnen en bij stedelijk gebied leidt dit tot meer gezond gedrag. We streven er naar dat bewegen meer onderdeel is/wordt van het dagelijkse leefpatroon. Een comfortabel hoofdfietsnetwerk nodigt uit om te gaan fietsen zodat het voor Culemborgers een logische keuze is om op de fiets naar school, station, winkels, vereniging etc. te gaan. Toegankelijke groene, comfortabele, koele en veilige fiets- en wandelpaden in de directe leefomgeving maakt het mogelijk om in een groene omgeving te lopen, fietsen en te ontmoeten. Daarom gaan we aan de slag met het vergroenen van onze leefomgeving. We willen onze openbare ruimte ook vergroenen, zodat we klimaatadaptieve maatregelen kunnen treffen tegen wateroverlast en toenemende hittestress.  

Het verbeteren van de toegankelijkheid van gebouwen, openbare ruimtes en transportmiddelen voor onder meer mindervalide inwoners en inwoners met dementie draagt bij aan de gezondheid van inwoners en vermindering van eenzaamheid. In Culemborg zorgen we ervoor dat iedereen mee kan doen en dus is bereikbaarheid en toegankelijkheid een belangrijk ontwerpcriterium.  

We streven ernaar om de bodem, lucht- en waterkwaliteit te verbeteren. Dus zetten we in op meer vergroenen van onze leefomgeving en het tegengaan van milieuhinder. Ook inzameling en transport van stedelijk afval-, hemel- en grondwater (waaronder de riolering) draagt in belangrijke mate bij aan een gezonde leefomgeving. Het uitgangspunt is dat we kansen combineren, waarbij mens en natuur elkaar versterken. Voor nieuwe ontwikkelingen in onze leefomgeving geldt dat we rekening houden met een passende kwaliteit van onder andere geluid, externe veiligheid en lucht bij de omgeving. We stimuleren onze ondernemers dan ook om bij herontwikkeling/ uitbreiding te kiezen voor minder milieubelastende oplossingen. Nieuwe ontwikkelingen moeten tenminste de leefomgevingskwaliteit borgen en waar mogelijk versterken.  

Groen netwerk in Culemborg (Bron: gemeente Culemborg).

Een stad waarin we samen leven 

We bevorderen de saamhorigheid in de multiculturele samenleving en stimuleren dat inwoners elkaar ontmoeten. We geven hier aandacht aan, mede gelet op de stijgende zorgkosten, beperkte capaciteit in zorg, vergrijzing en groeiende eenzaamheid. Er ligt hier een grote uitdaging voor de hele samenleving. De gemeente kan dit echter niet alleen dragen. Initiatieven vanuit de samenleving en samenwerkingspartners zijn ook nodig. In dit kader zijn en blijven lokale initiatieven, zoals het vrijwilligersinitiatief Klaartje (Stichting Samen Verder die een door vrijwilligers gerunde bus-/taxiservice verzorgt voor niet-zelfredzame inwoners) essentieel voor Culemborg.   

We zien het als onze taak om in het ontwerp bij nieuwe ontwikkelingen ruimte te geven aan ontmoeting. Dit doen we door de fysieke leefomgeving daar beter voor in te richten. Daarom willen we: 

• Zorgen voor voldoende mogelijkheden om te ontmoeten en houden we rekening met nabijheid van deze plekken in woon- en winkelomgevingen om zo samenredzaamheid te bevorderen en eenzaamheid tegen te gaan.  

• Een gemeente zijn waarin alle doelgroepen (elke generatie) plekken en activiteiten vinden die aan de wensen voldoen. 

• Plekken voor alle doelgroepen (jongeren, ouderen en zorgbehoevenden) faciliteren.  

• Een leefomgeving die toegankelijk is voor al onze inwoners. 

Ook stimuleren we als gemeente ontmoeting door twee levendige ontmoetingscentra (Bolderburen en Salaamander) te behouden.  

Onze buitenruimte is een gezamenlijk goed. We stimuleren gezamenlijk eigenaarschap (eigendom en/ of beheer) in de openbare buitenruimte. En we willen innovatieve (particuliere/ maatschappelijke) initiatieven gericht op gezond samenleven, ontmoeten en bewegen stimuleren. 

Met wie en met welke middelen gaan we onze reisdoelen halen? 

Samenwerking 

We werken samen met bewoners, verenigingen, cultuurinstellingen, belangengroepen en professionals op het gebied van wonen, welzijn- en gezondheid (huisartsen, omgevingsdienst Rivierenland, Veiligheidsregio Gelderland-Zuid GGD). We blijven ook in gesprek met onze partners in het onderwijs om de rol van het onderwijs voor onze gemeente te behouden en te versterken. 

Middelen 

• We houden de lijn vast zoals omschreven in het Groenbeleidsplan en het Speelruimtebeleid. Het vasthouden aan deze lijn draagt bij aan onder meer ruimtelijke kwaliteit, gezondheid (ontmoeting en beweging) en biodiversiteit. 

• Het is een uitdaging om thema’s als ‘gezondheid’ en kansengelijkheid te verbinden aan ruimtelijke ontwikkelingen op al onze beleidsterreinen. Bij het ontwerpen van nieuwe gebieden zijn maatregelen mogelijk die uitnodigen tot spelen, ontmoeten en bewegen, realiseren van passende voorzieningen en verbetering van bereikbaarheid en toegankelijkheid. Er zijn veel maatregelen mogelijk en gezocht moet worden naar maatregelen die passen bij de inwoners. In 2023 is het Accommodatiebeleid vastgesteld. Verdere uitwerking van het sociaal beleid vindt plaats in de looptijd van de Omgevingsvisie.  

• Het gemeentelijk Water- en Rioleringsplan is het beleidskader voor de uitvoering van de zorgplichten voor stedelijk afval-, hemel- en grondwater. Goede riolering in combinatie met een klimaatbestendige inrichting is van belang voor de volksgezondheid, het milieu en het verminderen van wateroverlast.  

• We stimuleren innovatieve (particuliere/ maatschappelijke) initiatieven gericht op gezond samenleven, ontmoeten en bewegen. 

• We stimuleren gezamenlijk eigenaarschap (eigendom en/ of beheer en oplossen problemen) in de publieke buitenruimte. 

• We geven uitvoering aan het plan Gezond en Actief Culemborg, van waaruit we werken aan sport- en beweegstimulering, het bevorderen van cultuurparticipatie, gezondheidsbevordering en het versterken van de sociale basis. 

• We geven uitvoering aan het Integraal huisvestingsplan onderwijs (IHP), van waaruit we de kaders stellen voor investeringen in onderwijshuisvesting.