Economie en werkgelegenheid is één van de belangrijke aspecten voor een vitale stad. Verschillende onderdelen zijn van invloed op onze economie. Voorbeelden hiervan zijn: bedrijvigheid, werkgelegenheid, winkels, recreatie en toerisme, infrastructuur, onderwijs en de leefbaarheid in een stad. 

Kwaliteiten die we willen koesteren 

De werkgelegenheid in Culemborg kenmerkt zich overwegend door banen in de sectoren Groothandel en Vervoer, Opslag en Communicatie. Het is de stad van de creatieve maakindustrie en al sinds de middeleeuwen is de meubelindustrie sterk in Culemborg vertegenwoordigd.  

De wijkwinkelcentra (Parijsch en Chopinplein) zijn belangrijke plekken voor onze bewoners die daar hun dagelijkse boodschappen doen. Ook zijn het plekken voor ontmoeting en contact. Ze spelen een belangrijke rol in de sociale samenhang van de buurt. Ze onderscheiden zich van de binnenstad doordat ze gericht zijn op de buurt en de dagelijkse boodschappen.  

Wat gaan we onderweg tegenkomen? 

Brede welvaart 

Welvaart van de gemeente gaat over de mate waarin de gemeenschap beschikt over materiële, financiële en andere middelen die nodig zijn om een comfortabel en bevredigend leven te leiden. Om welvaart te meten, werden vaak economische factoren zoals inkomen per hoofd van de bevolking, werkgelegenheid, economische groei en financiële stabiliteit gehanteerd. Inmiddels wordt de term brede welvaart gebruikt. Brede welvaart gaat verder dan alleen financiële rijkdom en houdt ook rekening met factoren die de kwaliteit van leven (mens en dier) en het welzijn van mensen weergeven. Voorbeelden daarvan zijn: gezondheid, onderwijs en milieu. De aandacht voor gezondheid en welzijn groeit en dit heeft ook impact op de wijze waarop we ons economisch willen ontwikkelen.  

Verschuivende dynamiek van werkgelegenheid 

Voor een vitale stad is ook een vitale economie nodig en dus is behoud van economische bedrijvigheid en werkgelegenheid belangrijk. We zien de volgende ontwikkelingen: 

• In lijn met de trend in Nederland is er ook in Culemborg sprake van een groei van de kenniseconomie. Deze groei betekent onder andere: 

• De kenniseconomie heeft gevolgen voor de werkgelegenheid. Over het algemeen zal het aantal arbeidsplaatsen in de dienstensector (zoals consultancy, onderzoek en ontwikkeling, financiële diensten en IT-diensten) groeien, terwijl automatisering kan leiden tot minder arbeidsplaatsen in meer traditionele sectoren (zoals industriële productie); 

• Aandacht voor opleiding van mensen; 

• Een geavanceerde technologische infrastructuur; 

• Ontstaan van nieuwe bedrijven die innovatieve ideeën en technologieën naar de markt brengen. 

• Er is sprake van een toenemende druk van grote logistieke bedrijven op het bedrijventerrein. Deze bedrijven zijn op zoek naar meer ruimte. Dergelijke grote bedrijven passen heden ten dage niet goed in het compacte stedelijke gebied van Culemborg. Zij passen mogelijk beter op de grotere bedrijventerreinen, waar nog ruimte beschikbaar is. De gemeente heeft hier zelf echter geen of nauwelijks grondposities waardoor de gemeente zelf weinig sturing kan geven aan deze ontwikkeling. 

• De kantorenmarkt in Culemborg is de afgelopen jaren afgenomen, Maar Culemborg kent wel relatief veel zzp’ers die vanuit huis, of in verzamelkantoren werken.  

Ontwikkelingen op bedrijventerrein Pavijen 

Culemborg is een compacte stad met een relatief groot en uitgestrekt bedrijventerrein. Een blijvend aantrekkelijk vestigingsklimaat vraagt om aandacht voor kwaliteit op Pavijen. Denk hierbij aan circulariteit, duurzaamheid, klimaatadaptatie, vergroening, recreatieve routes, veiligheid en beleving/ uitstraling van het terrein. Op enkele plekken is kwaliteitsverbetering van het bedrijventerrein noodzakelijk, zowel in de openbare ruimte als op de kavels. Dit biedt kansen om de omgevingskwaliteit te verbeteren. We onderzoeken daarbij de mogelijkheden voor verdichting. Ook ligt er een opgave ten aanzien van duurzame energie en warmtetransitie (overgang van het gebruik van aardgas naar duurzame alternatieven). De capaciteit op het elektriciteitsnetwerk is dermate beperkt dat nieuwe groot aansluitingen op dit moment niet meer mogelijk zijn. Dit helpt de ontwikkelingen en de verduurzaming van het bedrijventerrein niet. Wel biedt het kansen om innovatief te kijken naar bijvoorbeeld een decentraal netwerk. 

Op Pavijen speelt de transformatie van een deel van het terrein naar woningbouw vanwege de ontwikkeling van de Stationsomgeving. Het beschikbare gebied op Pavijen voor bedrijvigheid neemt af. De ruimte is schaars en dat is nu ook op het bedrijventerrein merkbaar. Dat betekent dat we anders moeten kijken naar het gebruik van het bedrijventerrein en dat ook hier meervoudig duurzaam een belangrijke opgave wordt.  

Agrarische sector in beweging 

Vooral in het westelijk deel van het buitengebied is een aantal (22) agrarische bedrijven aanwezig. Deze bedrijven zijn voornamelijk waardevolle landbouwbedrijven. Een klein aantal bedrijven heeft een opvolger in beeld en de verwachting is dat minimaal de helft richting 2040 zal stoppen. We willen onderzoeken hoe we hier als gemeente meer regie op kunnen voeren in het belang van een vitaal en meervoudig duurzaam buitengebied. De transitie van de agrarische sector speelt komende jaren ook hier een rol. De agrariërs gaan een steeds belangrijkere rol als grondbeheerders innemen en zo naast het verzorgen van de voedselvoorziening ook bijdragen aan natuurontwikkeling. Hier hoort lokale betrokkenheid bij. 

Groei van het onderwijs

Culemborg heeft een divers aanbod aan onderwijs. Ook in de directe nabijheid van Culemborg (Tiel, Den Bosch en Utrecht) is een keur aan MBO, HBO en Universiteiten aanwezig. Een goede aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt draagt bij aan de versterking van de lokale economie. De twee middelbare scholen met een regionaal verzorgingsgebied zijn gegroeid en zijn daarmee ook een relevante werkgever in Culemborg.

Onze reisdoelen en keuzes die we daarbij maken 

Vitale economie en werkgelegenheid voor iedereen 

Bedrijventerrein Pavijen, de binnenstad en de agrarische bedrijven in het buitengebied zijn belangrijke economische plaatsen in Culemborg. Daarnaast zijn er verspreid over de stad andere plekken waar economische activiteiten plaatsvinden. Hierbij kun je denken aan lokale bedrijven, kantoren, het station, toeristisch-recreatieve voorzieningen en de wijkwinkelcentra. In lijn met het Regionaal Economisch Ambitiedocument (REA) 2022-2025 willen we economische groei faciliteren, maar wel in balans met brede welvaart. 

In Culemborg doet iedereen mee. Voor het thema economie betekent dit dat er in Culemborg werkgelegenheid is voor iedereen. Dat wil zeggen voor zowel theoretisch als voor praktisch geschoolden. Passend bij de ambities van de gemeente zetten we in op het versterken van de creatieve en ambachtelijke maakindustrie en innovatie (in ieder geval wanneer deze past bij meervoudige duurzaamheid). Zij dragen op deze manier bij aan de meer praktisch geschoolde werkgelegenheid voor Culemborg.  

De kwaliteit van het bedrijventerrein Pavijen wordt versterkt zodat het terrein aantrekkelijk blijft voor bestaande en nieuwe bedrijven, die zich kunnen vestigen op locaties waar bedrijven vertrekken of stoppen.  

We zetten in op het stimuleren van circulariteit en duurzaamheid, vergroening, recreatieve routes, de verbetering van de beleving en uitstraling van het terrein en het verbeteren van de (sociale) veiligheid . Daarbij wordt ook gezocht naar een goede afhechting van het bedrijventerrein. Een deel van het terrein wordt getransformeerd naar woningbouw en werklocaties die passen bij woningbouw (ontwikkeling Stationsomgeving). Hiervoor is een Transformatie en Transitieplan opgesteld. In dit plan is beschreven hoe de gemeente de verwerving/verplaatsing van de bedrijven wil realiseren in samenspraak met de ondernemers op Pavijen. Voor het deel dat wel beschikbaar blijft voor bedrijvigheid, willen we bij voorkeur een invulling met zoveel als mogelijk toegevoegde (economische) waarde per vierkante meter zodat er sprake blijft van voldoende verdienvermogen en werkgelegenheid voor de stad. 

We stimuleren nieuwe innovatieve bedrijven. De broedplaatsen van de Gelderlandfabriek met kunstenaars en kantoor- en overlegruimten, bij Gaasbeek en Van Tiel en in de Boerderij zijn plekken waar nieuwe ondernemers samen hun bedrijf ontwikkelen en laten groeien. We waarderen dat we deze broedplaatsen hebben, het zijn immers belangrijke plekken waar innovatie plaatsvindt. Zij dragen bij aan het culturele programma in de stad, aan werkgelegenheid en aan opleiding. Niet altijd passen zij in bestaande regels. We zoeken met hen naar de juiste vormen om deze nieuwe concepten tot bloei te laten komen. Zij dragen bij aan het culturele programma in de stad, aan werkgelegenheid en aan opleiding. Niet altijd passen zij in bestaande regels. We zoeken met hen naar de juiste vormen om deze nieuwe concepten tot bloei te laten komen. 

Het dagelijks aanbod van winkelcentrum Koopmansgildeplein in Parijsch (supermarkten, bakkers, slagers, et cetera) kan nog meegroeien met de uitbreiding van westelijk Culemborg volgens de nieuwe marktruimte-berekening (DPO, distributieplanologisch onderzoek) uit december 2022. Het vastgestelde detailhandelsbeleid geeft aan dat uitbreiding van het niet-dagelijks aanbod (mode, schoenen, speelgoed, wonen, et cetera) beperkt wordt toegestaan.. Voor winkelcentrum Chopinplein geldt als lijn een voortzetting van het dagelijks aanbod. Uitbreidingsruimte is hier niet. De leegstand aan de randen mag volgens het detailhandelsbeleid getransformeerd worden.  

We merken dat er behoefte is bij supermarkten om uit te breiden. We erkennen hierbij het risico dat de groei van een supermarkt ten koste kan gaan van het verzorgingsgebied van een andere supermarkt. We willen in de stad zorgen dat er een balans blijft tussen meerdere supermarkten met ieder hun eigen verzorgingsgebied. 

Culemborg bezit met de stad, de natuurwaarden en cultuurhistorische waarden veel elementen die interessant zijn voor toerisme en recreatie. Veel bezoekers komen hiernaar toe voor de aantrekkelijke wandel- en fietsroutes en om de binnenstad te bezoeken. We willen het toeristisch-recreatieve netwerk in de gemeente versterken. We willen de stad aantrekkelijker maken voor toeristen om hier langer dan één dag te blijven. Aanvulling op het gebied van verblijfsrecreatie (hotel, B&B) in de stad is daarbij gewenst. Door in natuurgebieden zonering in te zetten voorkomen we dat de druk op de natuur op bepaalde locaties te hoog wordt. 

We faciliteren ‘bedrijf aan huis’ voor zzp’ers en ontmoeting en samenwerking voor ondernemers . Culemborg kent veel zzp’ers en velen van hen maken deel uit van het krachtige sociaal-maatschappelijke netwerk van Culemborg. Voor zover deze ondernemingen binnen een goed woonklimaat passen, faciliteert de gemeente deze manier van werken. Er zijn verschillende manieren waarop zzp-ondernemers elkaar kunnen ontmoeten en samenwerken. In netwerken, broedplaatsen, flexibele kantoren, vergaderplekken en bedrijfsverzamelkantoren. De gemeente faciliteert deze vormen van samenwerking waar nodig en mogelijk. 

Onze agrariërs zijn belangrijk voor de stad en het gebied daaromheen. We willen waardevolle agrarische en recreatieve bedrijven behouden vanwege de bijdrage aan de economie, hun bijdrage aan de landschappelijke karakteristiek van het buitengebied en de mogelijkheden om hier meervoudig duurzaam te ondernemen. We willen agrarische bedrijven faciliteren in de omslag naar een meer duurzame bedrijfsvoering, waarbij we balans kunnen brengen in gezonde bedrijfsvoering en het bevorderen van biodiversiteit, klimaatadaptatie en recreatie. We faciliteren dan ook andere vormen van agrarisch gebruik (meervoudig duurzaam), kleinschalig toerisme, recreatie en bijzondere woonvormen die daarbij passen. Deze ontwikkelingen gaan gepaard met versterking van de natuurlijke waarden en biodiversiteit in het buitengebied. Van belang is dan een actieve grondpolitiek bij het realiseren van groen-blauwe verbindingen. We willen kansen benutten wanneer (agrarische) bedrijfslocaties vrijkomen en/ of wanneer zich nieuwe ontwikkelingen voordoen.  

Ondermijning in Culemborg is niet wenselijk. Bij ondermijning gaat het om criminele activiteiten die zich vermengen met legale economische activiteiten. Dit leidt vaak tot illegale winsten en schade aan de samenleving. De ontwikkelingen op Pavijen en in het buitengebied zijn een kans om ook dit onderwerp samen met de ondernemers op de agenda te zetten.  

Zorg voor leefomgevingskwaliteit 

Economische activiteit in onze gemeente is goed en belangrijk voor een vitale stad, maar in lijn met de brede welvaart zijn we zuinig op ons leefmilieu. We willen in ieder geval geen verslechtering van de ruimtelijke kwaliteit of een toename van milieuhinder (geluidshinder, luchtkwaliteit, geurhinder). Dit is dan ook een randvoorwaarde bij alle ontwikkelingen die spelen op het gebied van bedrijvigheid in onze stad 

Versterken van het belang van onderwijs voor de lokale economie 

Onderwijs speelt een belangrijke rol voor de (lokale) economie. Het onderwijs voorziet de arbeidsmarkt van goed opgeleide werknemers en onderwijsinstellingen zijn zelf ook een van de grootste werkgevers in Culemborg. Daarnaast zijn onderwijsinstellingen kenniscentra waar lokale bedrijven en industrieën toegang kunnen krijgen tot expertise en onderzoek. Een intensiever samenwerkingsverband tussen onderwijs en ondernemers kan bijdragen aan de lokale economie.  

De middelbare scholen in Culemborg staan zeer goed aangeschreven en groeien. In de regio is beroepsonderwijs aanwezig die relaties hebben met bedrijven in onze stad. We erkennen het belang van het onderwijs en willen de meerwaarde van het onderwijs voor onze lokale economie verder versterken.  

Met wie en met welke middelen gaan we onze reisdoelen halen?  

Samenwerking 

We werken samen vastgoedeigenaren, ondernemers en onderwijsinstellingen om ervoor te zorgen dat onze gemeente een fijne plek blijft voor bedrijven. Een gezond ondernemersklimaat zien wij als een gezamenlijke verantwoordelijkheid. We zien graag dat bedrijven die passen in het profiel van de gemeente (aansluitend aan de kernwaarden van ons kompas) zich kunnen blijven ontwikkelen, werkgelegenheid kunnen creëren en de relatie met het onderwijs kunnen leggen. 

Samen met agrarische ondernemers onderzoeken we wat nodig is voor een omslag naar een meer duurzame bedrijfsvoering die ook in de toekomst gezond is. Er liggen kansen om bij te dragen aan natuur- en landschapsontwikkelingen, bodem- en wateropgaven. We zien hiervoor mogelijkheden in samenwerking met de Vereniging Agrarisch Natuurbeheer en Landschap Tieler- en Culemborgerwaarden (VANL-TCW).  

In de regio werken we samen met andere gemeenten en provincie aan het vergroten van de werkgelegenheid en de aanwezigheid van een goede sociaal-fysieke infrastructuur zodat meer inwoners goed kunnen wonen, werken en ondernemen.  

Middelen 

• We stellen in de looptijd van de Omgevingsvisie een programma Economie op. Hierin werken we uit welke sectoren in de gemeente toekomst hebben, wat deze bedrijven nodig hebben en welke rol de gemeente heeft om deze bedrijven te faciliteren;  

• We gaan aan de slag met een gebiedsgerichte aanpak voor Pavijen, waarin verbetering van de ruimtelijke kwaliteit een belangrijk aandachtspunt is. We zetten daarbij, net als in de binnenstad, in op het samenwerken met vastgoedeigenaren en ondernemers. We zijn ons ervan bewust dat de gemeente beperkte invloed heeft op wie zich hier vestigen en hoe de samenwerking tussen bedrijven verloopt; 

• We zetten in op een verdere samenwerking met MBO- en HBO-scholen om onze reisdoelen te bereiken.